کمی بیشتر درباره ی روستای توریستی رویین

رویین، این روستای خوش آب‌وهوا با سرچشمه‌های فراوان آب سرد وگوارا، در رشته کوه آلاداغ و 8 کیلومتری جاده اسفراین ـ بجنورد، واقع است.

رویین از نظر تیپولوژی، روستایی دره‌ای و از نظر مورفولوژی، روستایی خطی است که به دلیل محدودیت توسعه کالبدی، در امتداد دره محل استقرار خود، کشیدگی طولی یافته است.

روستای رویین از گذشته‌های دور به دلیل وجود باغ‌های سرسبز با آب‌های روان و زلال، چشمه‌های فراوان و دره‌های خوش‌ آب‌وهوا، از موقعیت مناسب و ممتازی برخوردار بوده است. وجود مشاغل مختلفی مانند خیاطی، آهنگری، کفاشی، آبنبات سازی، بزازی، بقالی، آرایشگری، رنگرزی، فروش گیاهان دارویی، چادر شب و حوله‌بافی سنتی این روستا را بین دیگر مناطق دور و نزدیک مهاجرپذیرتر کرده و به خاطر همین مشاغل، افراد و اقوام مختلفی از روستاهای اطراف برای تأمین مایحتاج خود به روستای رویین سفر کرده‌اند.

وجود سرچشمه‌هایی با آب‌های روان و درختان چنار(با عمر بیش از 500 سال) و سرسبزی و زیبایی منطقه و از همه مهمتر وجود امنیت لازم برای اطراق و تأمین مایحتاج، به این دیار رونق ویژه‌ای بخشیده‌است.

روستای رویین از نظر فرهنگی و اعتقادات مذهبی نیز جایگاه والایی دارد، به طوری که بیشتر مردم و بزرگان آن با سوادند و درگفته‌های خود به احادیث اهل‌بیت(ع) استناد کرده و حتی آنها راتفسیر می‌کنند.

رویین جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد و یکی از مهمترین مراکز جذب توریست در خراسان شمالی به شمار می‌آید. این منطقه دیدنی، جدا از جاذبه‌های طبیعی آن که در تمام فصول سال خالق چشم‌اندازهای بکر و تحسین‌برانگیز است و همچنین جدا از قدمت تاریخی بناها و معماری منحصر به فردی دارد که آن را جزو یکی از قطب‌های اصلی گردشگری خراسان شمالی قرار داده است.

ساختار پلکانی بناها، نوع مصالح به کار رفته در ابنیه و از همه مهمتر هژمونی و ترکیب کلی بنا با طبیعت و محیط‌ پیرامونی از جمله عواملی است که این منطقه را جذابتر کرده است. آنچه که امروزه در مدیریت جهانگردی و در صنعت توریسم از آن در ساختن فضاهای مجازی استفاده می‌شود، همه را یکجا می‌توان در روستای زیبای رویین به طور طبیعی مشاهده کرد.

اجرای طرح‌های عمرانی درمناطق توریستی مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و مطالعات علمی و کارشناسی محیطی است، براین اساس پیش از این که چهره کلی روستای رویین تغییر کند باید با رعایت اصول علمی و مدیریت منابع محیطی و پژوهش بیشتر، موجبات رونق هرچه افزونتر این منطقه گردشگری را فراهم آورد.

روستای رویین باتوجه به برخورداری از آب‌وهوای مطلوب و موقعیت ممتاز نسبت به سایر روستاها، مستعد و آماده سرمایه‌گذاری و ایجاد فعالیت‌های اقتصادی است.

این روستا با وجود بافت معماری پلکانی، جاذبه‌های طبیعی و سرسبزی همچونن نگینی در استان خراسان شمالی می‌درخشد.

بنیاد روستای رویین را به شخصی به نام میرغیاث‌الدین، فرزند یکی از امرای سلسله سربداران سبزوار (معروف به میرسیف‌الدین)، نسبت می‌دهند.

او پس از فرار از مقابل لشکر تیمور به ناحیه اسفراین رفته و در آنجا با دره سرسبز و پرآب رویین روبرو می‌شود. وی مترصد فرصتی بوده است تا اراضی این دره را به مالکیت خود درآورد، و این فرصت گویا زمانی که شاه اسماعیل صفوی در سفری به مشهد از ناحیه اسفراین می‌گذشته، فراهم می شود. میرغیاث‌الدین در این سفر سند مالکیت اراضی رویین را از شاه دریافت می‌کند، و با اجیر کردن گروهی از مردمان از صنوف و حرف مختلف مانند کشاورز، آهنگر، نجار، پارچه‌باف، بنا و روحانی، بنیاد روستای رویین را می‌نهد.به نظر می‌رسد که این روایت از پیشینه رویین، روایتی درست و کامل نیست و علاوه بر این که سلطنت شاه اسماعیل با حمله لشکر تیمور مقارن نبوده است، رویین باید قدمتی بیش از دوره صفوی داشته باشد. نشانه‌های این فرضیه با دقت در جزئیات روایت فوق نیز دیده می‌شود. برای مثال نقل شده که میر غیاث‌الدین هنگام درخواست از شاه اسماعیل برای واگذاری مالکیت اراضی دره رویین، در پاسخ این پرسش شاه اسماعیل که آیا این زمین صاحبی معین دارد؟ می‌گوید:«خیر چند نفر در محلی سکونت دارند ولی مالکیت اصلی ندارد».

این نکته، جدا از درستی و نادرستی و میزان سندیت تاریخی، براین فرض صحه می‌گذارد که پیش از دوره صفوی، گروهی در این روستا زندگی می‌کرده‌اند. این فرض را چند شاهد دیگر نیز تفویت می‌کند، که آن جمله نام روستا است.

نام روستا در متون تاریخی عموما «رویین ‌دژ» آمده است. هر دو جزء این اسم، پارسی سره بوده، و می‌توان حدس زد که این نامگذاری بسیار پیش از عهد صفوی انجام شده است. در خراسان روستاهایی که قدمت آنها بیش از چند صد سال نیست و دارای برج و بارو و حصار هستند، بیشتر با نام «قلعه» شناخته می‌شوند و نه «دژ». همچنین واژه «رویین » را به معنی مکان رویش، که اشاره به سرسبزی دره محل استقرار روستا است، و نیز به معنی ساخته شده از فلز روی که آن نیز گویا اشاره به معادن قدیمی روی در منطقه دارد، تعبیر کرده‌اند. اما به نظر می‌رسد که تعبیر واژه رویین به معنای «پایدار» و «تسخیر ناپذیر»، مانند اسفندیار رویین‌تن، با توجه به موقعیت کوهستانی و دره‌ای و مقر هسته‌ اولیه روستا (قلعه بلند)، تعبیر مناسب‌تری باشد.

از طفری در ایران باستان مردم برای آب و درخت احترام و تقدس ویژه‌ای قائل بوده‌اند. از همین رو آنان در پرورش درخت و باغبانی مهارت‌ زیادی داشته‌اند. کاشت درختان دیرزی، همچون سرو و چنار، در کنار چشمه‌ها یکی ازدلبستگی‌های مردم ایران باستان بوده است و می‌توان فرض کرد که درختان چنار کهنسال روستای رویین سنت به جای مانده آن دوران است. همچنین هنگامی که از روستایی رویین و تاریخ آن سخن به میان می‌آید باید به خاطر داشت که رویین در مسیر سه کانون مهم باستانی یعنی نیشابور (ابرشهر)، جاجرم و گرگان ،‌ قرار داشته است. از مطالعه متون تاریخی چنین بر می‌آید که راه ارتباطی میان نیشابور به گرگان، که یکی از شعب راه ابریشم محسوب می‌شود و در دوره ساسانی اهمیت زیادی داشته است، از کنار رشته‌ کوه‌های آلاداغ و به ناچار از دشت اسفراین می‌گذشته است. این روستا در آن دوره به دلیل قرارگیری در میانه راه نیشابور به گرگان، به «میان آباد» مشهور بوده است. مقدسی جغرافیدان قرن پنجم هجری در کتاب «احسن التقایسم فی معرفه الاقالیم» در این باره آورده است: « اسفراین روستای بزرگ گرانمایه و مرکز انگور خوب و کشتزار برنج و حبوب است.

جاده (نیشابور به گرگان) آنرا به دونیم می‌کند.

نقش و عملکرد قدیم روستای رویین:

روستای رویین درحال حاضر، روستایی منفرد است که امکانات موجود در ان صرف خدمات‌رسانی به جمعیت ساکن آن می‌شود. اما آنگونه که کهنسالان رویین خود به یاد می‌آورند یا از زبان پدرانشان شنیده‌اند، در گذشته وضع چنین نبوده است. و به نظر می‌آید که تا 60 سال پیش رویین مرکز داد و ستد کالاهای کشاورزی و غیر کشاورزی ناحیه بوده است. برای مثال عده زیادی آهنگر، نجار، خیاط و استاد بنا در روستا ساکن بوده‌اند، و روستاهای اطراف برای خرید و سفارش کالاهایی مانند ابزار کشاورزی، در و پنجره، دوخت لباس و اجیر کردن معمار، به رویین می‌آمده‌اند. همچنین در آن زمان تعداد زیادی آسیاب در رویین فعال بوده و کشاورزان زیادی از نواحی اطراف برای آسیاب محصول خود به رویین می‌آمده‌اند گاه در نوبت به سر می‌برده‌اند.

یکی از ساکنان رویین که 60 سال از عمرش می‌گذرد به یاد دارد که کالاهای تجاری شهر اسفراین توسط چارپاداران (مالداران) رویین از بجنورد به رویین و از آنجا به اسفراین حمل می‌شده است. حتی برای سفر به بجنورد، شیروان، قوچان و مشهد نیز مردم اسفراین مجبور بوده‌اند به رویین بیایند و به کمک چارپاهای رویین ادامه راه دهند. رویین در گذشته بر سر راه‌های عبوری به دیگر سکونتگاه‌های ناحیه قرار داشته است. گذر اسپیدان، که اکنون نام یکی از کوی‌های روستا است، نشانی از جاده‌ای قدیمی است که هر روز مسافران و کالاهای تجاری از آن عبور کرده و از طریق اسپیدان زوارم – گلیان به شیروان و قوچان و مشهد می‌رفته‌اند.

در گذشته دامداران، دام‌های خود را برای فروش به بازار رویین می‌آورده‌اند و خریداران نیز به آنجا می‌آمده‌اند. تجار رویین محصولات روستاهای اطراف را می‌خریده‌اند( مثلا گردوی اسپیدان) و پس از فرآوری، آنها را به سبزوار و از آنجا به تهران صادر می‌کرده‌اند. تجار جاجرمی نیز که به تجارت برنج از شمال مشغول بوده‌اند، به قصد معامله با تجار رویین به این روستا آمده یا به قصد سفر به شهر‌های شیروان، قوچان و مشهد از رویین می‌گذشته‌اند. یکی از صادرات رویین که مورد علاقه تجار جاجرمی هم بوده، خشکبار یا به زبان محلی « کشته دانه» بوده است که آن را با برنج معاوضه می کرده‌اند. نفوس زیاد روستای رویین، امنیت آن ( که ناشی از موقعیت جغرافیایی و جمعیت زیاد آن بوده است)، موقعیت جغرافیایی ، تجمع پیشه‌وران، حرفه‌مندان، بازرگانان و صاحبان ثروت همه نشان از رونق اقتصادی و مرکزیت خدماتی رویین درگذشته دارد.

ورود ماشین و ساخت جاده ماشین‌رو اسفراین ـ بجنورد موجب رشد رویین نقش و عملکرد اقتصادی و خدماتی خود را به تدریج از دست داده و به روستایی منفرد وبن‌بست آنچنان‌که امروز شناخته می‌شود، بدل شود. با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان تصور کرد که تا 60 سال پیش با آن همه آمد وشد روزانه به رویین، چه هیاهو و جنب و جوشی در روستا برپا بوده است.

مصالح به کار رفته:

بافت سنتی و پلکانی شکل ساختمان‌های روستای رویین یکی از بارزترین نمونه های این نوع معماری در خراسان شمالی و به‌طور کلی در شرق کشور است.اما باید توجه داشت آنچه که معماری روستای رویین را به عنوان یکی از جذاب‌ترین فضاهای معماری ساخته، صرف‌نظر از نوع جایگیری و حالت پلکانی بناها، مصالح به کار رفته و تناسب بنا با فضا بوده است. این امر از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که به‌طور طبیعی و در طول زمان‌های متمادی نوعی هژمونی ساختار را می‌توان مشاهده کرد که این نشان از ذهن حسابگر و مهندسی ساخت پدران ما در آثار به‌ جا مانده دارد. مردمان این منطقه به مانند دیگر انسان‌ها، با توجه به قابلیت‌های منطقه و سنجش دقیق پتانسیل موجود، مصالح ساختمانی خود را از محیط طبیعی تهیه کرده و شگفت انگیزترین و همسازترین بناها را با فضای بیرونی آفریده‌اند. بدین معنی که ما در شکل پلکانی بناها، استفاده از الوارها و ستون‌های چوبی که از باغ ها و درختان میوه خود منطقه تهیه می‌شده است را می‌بینیم. به گواه بناها و همچنین به نقل از مردمان این منطقه به کاربردن خشت و نوع ویژه‌ای از خاک در بناهای سنتی روستای رویین نیز رایج بوده که درخود منطقه آماده و تهیه می‌شده است. چنانچه نوعی خاک که به « خاک کبود» معروف است؛ ماندگاری و استحکام به‌سزایی دارد و در اغلب بناها از این نوع خاک برای استحکامات پشت‌بام و دیگر جاها استفاده می‌شده است. همنشینی و تلفیق رنگی این خاک با محیط سهم زیادی در ایجاد جلوه طبیعی و جذاب روستای رویین داشته است . استفاده از مصالح چوبی و کاربرد شاخ و برگ درختان در سقف بناها و همچنین خشت و خاک یکی از طبیعی‌ترین بناهای سنتی را ایجاد کرده است. سازه‌های چوبی و مهارت هنرمندان و صنعت‌گران درایجاد آنها ازدیگر مواردی است که می‌توان در بافت قدیمی بناهای روستای رویین مشاهده کرد.

در معماری سنتی ساخت بیروی با درون بنا یکسان است و کاربرد مصالح در هردو فضا همنشینی منطقی و زیبایی خارق‌العاده‌ای دارد. صنعت چوب‌بری و سازه‌های چوبی از دیرباز دراین سرزمین وجود داشته است و ما در معماری سنتی، در و پنجره‌های چوبی زیبایی را می‌بینیم که با مهارت تحسین برانگیز وبا طرح‌های بدیع ساخته شده اند و ذهن خلاقانه صنعت‌کاران را به نمایش گذاشته اند و اعجاب برانگیزتر ازآن وسایل خانه از جمله: ظروف، کمد، صندوق‌ها و کارگاه‌های کوچک است که نشان از نگاه منسجم مردمان قدیم دارد. اما در ساختمان‌هایی که در طرح عمرانی جدید با آن روبرو هستیم: شکل بیرونی خانه با ساختار درونی آن بسیار تناقض دارد و زشت است. با استفاده از نوعی سیمان در نمای بیرونی بناها که امروزه کاربرد بسیاری درمحیط‌های توریستی دارد، هرچند خواسته‌اند این بناها را موجه جلوه دهند ؛ اما با دقت بـیـشـتر بازهم ناهماهنگی‌ها را می توان دید، چراکه ساختمان‌ها ازیک نما سنتی به نظر می‌آید اما از نمایی دیگر که درواقع پشت ساختمان است، کاملا جدید و امروزی است با آجرهای بی‌نظم و آهن‌آلاتی که از دیوارهای بیرون زده است. چیزی که بناهای جدید روستای رویین را ناهمگون ساخته، استفاده از درها و پنجره‌های فلزی با رنگ‌های متنوع و مختلف است که نشان از نداشتن سلیقه و برنامه مسئولان و دست‌اندرکاران دارد.